معرفی کتاب تاریخ النبات عند العرب
(معرفی کتب تاریخ پزشکی)
« تاریخ النبات عند العرب» تألیف دکتر احمد عیسى بک، تاریخ گیاهشناسى عربى را مورد بررسى قرار داده است.
هر چند از عنوان کتاب بر مىآید که این اثر پیرامون گیاه شناسى در میان عرب است، ولى به نظر مىرسد مطلب صحیح این باشد که این اثر به گیاه شناسى و تاریخ آن در نگاشته هاى عربى اختصاص دارد، چه این نگاشته ها توسط مؤلفین عرب مانند ثابت بن قره حرانى و چه توسط مؤلفین ایرانى مثل محمد بن زکریا رازى و ابو على سینا و دیگر پزشکان غیرعرب تألیف شده باشد.
البته به نظر مىرسد او همانند دیگر مؤلفین غیرایرانى سهم دانشمندان ایرانى و ملل غیرعرب در تألیفات گران قدرى که به زبان عربى- یعنى زبان علمى رائج آن روزگار- نوشته اند به بهانه عربى بودن آثار، غیرمنصفانه نادیده گرفته اند. به هر حال این تنها مشکل دکتر احمد عیسى بک نیست، بلکه مشکل بسیارى از مؤلفین عربى نیز هست.
ساختار:
این کتاب در چهار فصل تنظیم شده است که مطالب آن به ترتیب عبارت است از:
1. به آثار عمده در زمینه گیاهشناسى از عدهاى از متقدمین اشاره شده است.
2. تاریخ گیاهشناسى با نگاه طبى
3. گیاهشناسى از دیدگاه کشاورزى
4. گیاهشناسى از دیدگاه جغرافیا
مؤلف در هر باب به گزارش احوال مؤلفین و یا کتابهایى که به نحوى به گیاه شناسى مرتبطاند پرداخته است. البته محور کار او حول مؤلفین است، ولى گاه در ذیل بحث عنوان مؤلفین مهمترین کتاب آنها را نیز گزارش کرده است.
گزارش محتوا:
اگر چه از زمان تألیف این اثر حدود هفتاد سال مىگذرد و بعد از نگارش آن، آثار دیگرى نیز به رشته تحریر درآمده و عرضه شده است، با این حال سودمندى این اثر به خوبى قابل ملاحظه است.
مؤلف در این اثر دهها مؤلف و دهها اثر که به گیاهشناسى مرتبط است را بررسى کرده است و احیاناً اطلاعات جامع و سودمندى درباره هر یک گزارش نموده است.
بیان سال و محل تولد، تاریخ و محل درگذشت، اساتید و شاگردان، نگاشتهها، اشاره به بعضى از حوادث اطلاعاتى است که دکتر احمد عیسى بک از هر مؤلف در این اثر نقل مىکند. علاوه بر این در جاىجاى کتاب وى معادل لاتین مفردات گیاهى و اصطلاحات طبى را نیز آورده است.
مطالب تاریخىاى که مؤلف نقل مىکند بیشتر برگرفته از عیون الانباء فى طبقات الاطباء تألیف ابن اصیبعه، تاریخ الحکماء تألیف قطفى، فهرست ابن ندیم و کشف الظنون تألیف حاجى خلیفه است.
کتاب النبات و الشجر تألیف اصعمى( تاریخ النبات عند العرب، ص 15)، کتاب النبات تألیف ابوحنیفه دینورى( همان، ص 21)، کتاب القانون فى الطب تألیف ابوعلى سینا( همان، ص 55)، کتاب تذکرة اولى الالباب تألیف داود انطاکى( همان، ص 67)، کتاب الجامع فى الادویة المفردة تألیف ابن بیطار( همان، ص 74) نمونهاى از این کتابها است که در ذیل بررسى احوالات مؤلفین آنها معرفى شده است.
وضعیت کتاب:
کتاب به سال 1363 ق به اهتمام دانشکده پزشکى دانشگاه ملک فؤاد قاهره منتشر شده است.
فهرست مطالب کتاب در انتهاى اثر و فهرست منابع فرنگى در انتهاى اثر آمده است.
منابع مقاله:
مقدمه و متن کتاب
