زندگینامه ابن ابى اصیبعه

« ابن ابى اُصَیْبِعه، موفق‏الدین ابوالعباس احمد بن قاسم سعدى خزرجى»( ح 595- 668 ق) مشهورترین پزشک خاندان ابى اصیبعه است. جدّ او، خلیفه بن یونس، از نزدیکان صلاح الدین ایوبى به‏شمار مى‏رفت. دو پسر خلیفه بن یونس، قاسم و على، از پزشکان معروف بیمارستان ناصرى و نیز سالیان دراز در خدمت شاهان و امراى ایوبى بودند.
احمد در دمشق زاده شد و پرورش یافت. وى پس از فراگرفتن ادبیات و مقدمات پزشکى و کحالى، نزد پدر و عمویش، در بیمارستان نورى دمشق نزد رضى الدین رحبى، ابن بیطار و عبدالرحیم بن على دخوار به آموختن پزشکى پرداخت. سال‏هاى آموزش ابن ابى اصیبعه نزد ابن بیطار و دخوار از دوران‏هاى خوش زندگانى وى بوده است. وى با ابن بیطار در مناطق پیرامون دمشق به جست‏وجوى گیاهان طبى مى‏پرداخت و از او در گیاه‏شناسى نیز بسیار آموخت. ابن ابى اصیبعه خوش قریحه و باهوش بود و به زودى در شناخت و درمان بیمارى‏ها مهارت یافت و در همان بیمارستان به کار و نیز تدریس پرشکى مشغول شد. عمران بن صدقه، همکار وى در بیمارستان نورى، کتابخانه‏اى بزرگ از آثار پزشکى داشت و چنین مى‏نماید که ابن ابى اصیبعه از آن کتابخانه به ویژه در تألیف کتاب« عیون الانباء فى طبقات الاطباء» استفاده بسیار کرده است.
وى در 631 ق به قاهره رفت و در بیمارستان ناصرى به طبابت و تدریس مشغول گشت. همکار نامدار وى در آنجا، سدیدالدین بن ابى البیان اسرائیلى بود که ابن ابى اصیبعه از دانش او در داروسازى استفاده مى‏کرد و در گردآورى مطالب کتاب اقرابادین به وى یارى مى‏رساند. در 632 ق به بیمارستان نورى دمشق بازگشت و در 634 ق به عنوان پزشک مخصوص امیر عزالدین اَیدَمور بن على، به صفد رفت و 34 سال بقیه عمر خود را در آنجا به کارهاى درمانى و تألیف کتب گذراند و در همان‏جا درگذشت.
از شاگردان معروف او، امین الدوله ابوالفرج بن القُفّ است.
یادگار مهم ابن ابى اصیبعه،« عیون الانباء فى طبقات الاطباء» است که عمده‏ترین منبع آگاهى ما از تاریخ طب اسلامى تا روزگار اوست.
تألیفات:
علاوه بر اثر مذکور، وى آثار دیگرى نیز داشته که از آن‏ها در عیون و برخى منابع دیگر نام برده شده، ولى بعدها از میان رفته‏اند. از این جمله‏اند:
1- حکایات الاطباء فى علاجات الادواء.
2- اصابات المنجمین.
3- التجارب و الفوائد و معالم الامم.

منبع:
دائره المعارف بزرگ اسلامى، جلد 2، ص 627- 628