زندگینامه منصور بن محمد بن احمد بن یوسف بن الیاس شیرازى‏

(زندگینامه مشاهیر پزشکی ایران)

« منصور بن محمد بن احمد بن یوسف بن الیاس شیرازى»، نواده مولانا جلال الدین احمد بن یوسف بن الیاس و یکى از نتیجه ‏هاى برادر نجم الدین محمود الیاس، طبیب و فقیه معروف شیراز است. بنابراین وى در خانواده ‏اى سرشناس که اطباى برجسته از آن برخاسته ‏اند به دنیا آمد و خود نیز در علوم متداول عصر، خاصه در علم طب، سرشناس و مشهور بوده است.
 

وى معاصر خواجه حافظ شیرازى و نیز حاجى زین العطار، پزشک مخصوص شاه شجاع و نگارنده اختیارات بدیعى بوده است. تولد منصور بنا به قراین، حدود نیمه نخست سده هشتم هجرى و احتمالا قبل از سال 750 ق و بین سال‏هاى 720 تا 740 ق بوده است. زیرا که در موقع تألیف« کفایه مجاهدیه» که به نام مجاهد السلطنه زین العابدین شاه شجاع مبارز الدین محمد، از خاندان مظفریان، در حدود سال‏هاى 786 تا 789 ق نگاشته و بعید نیست که وى پزشک مخصوص مجاهد الدین بوده باشد، حدوداً چهل ساله بوده است. محمد تقى میر اشاره کرده که شاه شجاع میان سال‏هاى 786- 793 ق بر فارس حکومت داشته و بعید نیست که منصور این کتاب را در فاصله این هفت سال نگاشته است.
درباره منصور مطلب زیادى در آثار تاریخى و منابع رجال‏شناسى به چشم نمى‏خورد. وى در ضمن آثار خود نیز به معرفى خود یا استادان، نیاکان و خانواده خود نپرداخته است.
وى در عنوان کتاب« کفایه مجاهدیه»، خود را منصور بن محمد بن احمد بن یوسف فقیه الیاس معرفى نموده و افزوده است:« چون بر این علم و مطالعه این قسم( مقصود علم طب است) اشتغال مى‏نمود...» این سخن، حاکى از آن است که شغلش منحصراً طبابت بوده و اگر به نوشته مرحوم علامه قزوینى در فهرست کتابخانه مجلس شوراى اسلامى، لقب فقیه نیز بر نام مؤلف اضافه شده، اشتباه بوده است. گمان مى‏رود که نویسنده فهرست، کلمه فقیه را که در اول اسم جد مؤلف نوشته شده و مخصوص الیاس است، به حساب نتیجه وى، منصور طبیب گذاشته است.

آثار:

1. تشریح الابدان.
2. کفایه مجاهدیه: این اثر مشهورترین اثر اوست.
3. غیاثیه.
4. رساله چوب چینى: که البته به نظر نمى‏رسد انتساب این اثر به وى چندان درست باشد، چرا که تداول چوب چینى بیشتر در سده دهم هجرى رواج یافت و در آثار پیش از آن دیده نمى‏شود.