زندگینامه ثابت بن قره حرانی پزشک و فیلسوف دوره عباسیان
(تاریخ پزشکی جهان اسلام)
« أبوالحسن ثابت بن قرة بن مروان بن ثابت بن کرایا بن ابراهیم بن کرایا بن مارینوس حرانى» مشهور به صابى، از فیلسوفان و مترجمان بزرگ دوره ى عباسى، در پنج شنبه 21 ماه صفر سال 211 ق، در منطقه حران، دیده به جهان گشود. او در ابتداء در زادگاهش به پیشه صرافى اشتغال داشت، ولى پس از مدتى به بغداد رفته و با پیوستن به حلقه درسى محمّد بن موسى که از دیار روم بازگشته بود، به تحصیل علوم همت گماشت، به گونهاى که در علوم طبیعى- خصوصاً طب و نجوم- سرآمد هم روزگاران خود شد.
وى به زبانهاى یونانى و سریانى مسلط بوده و از این رو بسیارى از آثار یونانیان- خصوصاً جالینوس- را پس از جم عآورى، به عربى ترجمه نموده است که از آن جمله میتوان به جمع آورى کتاب سوء مزاج مختلف جالینوس و یا کتاب أدویه مفرده جالینوس اشاره کرد.
وى صابى مذهب بوده، هر چند به سبب پارهاى از اندیشه هاى انحرافی اش از سوى هم کیشانش طرد شد و این باعث شد تا وى مدتى در ظاهر اظهار توبه و پشیمانى کند ولى گویا این پشیمانیها تنها زبانى بوده، از این رو ردیه هایى بر اندیشه هاى انحرافى او از سوى علماى اسلامى تألیف شد.
از شاگردان او میتوان به عیسى بن أسید نصرانى اشاره کرد که نزد ثابت ارج و قرب ویژهاى داشت. همچنین از ابن یوسف معروف به ابن أبى الثناء به عنوان شاگرد او در فلسفه و طب یاد شده است.
جایگاه علمى
وى در دربار عباسیان- خصوصاً معتضد عباسى- جایگاه ارزندهاى داشته است، به گونهاى که در دربار معتضد منصب منجمى به او اعطاء شده بود.
ابن ابى اصبیعه درباره او مىنویسد:« کسى در روزگار ثابت بن قره در طب و فلسفه هم شأن او نبود».
آثار علمى او
تعداد آثار وى را بیش از صد اثر بر شمردهاند که بیشتر آنها در فلسفه و علوم طبیعى است. برخى از آثار او عبارت است از:
1.« المسائل الطبیه»؛
2.« کتاب فى النبض»؛
3.« کتاب وجع المفاصل والنقرس»؛
4.« جوامع کتاب باریمینیاس»؛
5.« جوامع کتاب أنالوطیقا الأولى»؛
6.« اختصار المنطق»؛
7.« کتاب فى مراتب العلوم»؛
8.« کتاب أصناف الأمراض»؛
9.« کتاب فى الأعداد المتحابة»؛
10.« کتاب فى الشکل القطاع»؛
11.« کتاب فى حالة الفلک»؛
12.« کتاب القرسطیون»؛
13.« کتاب فى الهیئة»؛
14.« کتاب فى الأخلاق»؛
15.« کتاب تسهیل المجسطى»؛
16.« کتاب فى تدبیر الأمراض الحادة»؛
17.« رسالة فى الجدرى والحصبة»؛
18.« کتاب فى مقدمات أقلیدس»؛
19.« مقالة فى وجع المفاصل»؛
20.« کتاب فى تدبیر الصحة»؛
21.« ترکیب الأفلاک»؛
22.« مسائل فى الموسیقى»؛
23.« طبائع الکواکب»؛
24.« علة الکسوف و الخسوف»؛
25.« کتاب الهندسة»؛
26.« کتاب تشریح الرحم»؛
البته از انبوه این آثار- جز نقل اقوالى در آثار دیگران- اکنون چیزى به دست ما نرسیده است.
وفات
وى در سال 288 ق در حالى که 77 سال داشت، در بغداد درگذشت.
