تاریخچه پزشکی در ایران باستان

تمرین و مطالعه پزشکی در ایران دارای سابقه طولانی و پرکاری است. موقعیت ایران در تقاطع شرق و غرب آن را در قلب تحولات در هر دو پزشکی یونان باستان و هند قرار داده‌است. بسیاری از پیشرفتها توسط ایرانیان در هر دو دوران قبل و بعد از اسلام به این دانش اضافه شد.

 رشته‌های پزشکی در ایران باستان

1- آشو پزشک (آشو بئشزو): که از واژه‌ی آشو به معنی پاک گرفته شده است و برابر با دانش بهداشت است. یعنی با رعایت پاکی و پاکیزگی بیماران را درمان و از پیدایش بیماری‌ها جلوگیری و پیشگیری می‌کرده‌اند.

2- دادپزشک (داتو بئشزو): که از واژه‌ داتو به معنای عدل و داد گرفته شده است و برابر با پزشکی قانونی است. در این رشته‌، با قوانین و دستورهای ویژه‌ای سروکار داشته‌اند.

3- کاردپزشک (کارتو بئشزو): که از واژه‌ کارتو به معنی کارد گرفته شده است و برابر با جراح است

4- ارور پزشک (اورورو بئشزو): که از واژه‌ ارور به معنی گیاه گرفته شده است و برابر با پزشک داروساز است. این گروه از پزشکان با داروهای گیاهی سر و کار داشته و آن‌ها را می‌شناخته‌اند و برای درمان به بیماران تجویز می‌کرده‌اند.

5- مانتره پزشک (مانترو بئشزو) که از واژه مانتره به معنی سخن مقدس و آسمانی گرفته شده است و به نوعی برابر با روانپزشک است. این گروه با خواندن آیات کتاب آسمانی و ذکر و دعا، بیماران را درمان می‌کرده‌اند.

حق ویزیت در ایران باستان

دستمزد پزشک بستگی به طبقه اجتماعی بیمار داشت و مردم حق درمان را بنا به میزان توانایی خود می‌پرداختند. حق درمان پادشاه و خانواده سلطنتی یک درشکه چهار اسبه، روسای لشکری، استاندار و فرمانداران درشکه یک اسبه، بازرگانان یک شتر، کشاورزان یک گوسفند یا معادل آن سکه‌های رایج و مردم تنگدست، رایگان درمان می‌شدند. موبدان، تنها با دعا و دادن برکت به پزشک دستمزد می‌دادند! رئیس خانواده یا قبیله یا ده یا فرمانده استان به ترتیب یک خر، یک اسب، یک شتر یا چهار اسب به‌عنوان دستمزد به پزشک می‌پرداختند. بیماران زن، به پزشک چهار پای ماده به‌عنوان دستمزد می‌پرداختند

قوانین پزشکی در ایران باستان

در ایران تشکیلات منطقی وجود داشته و پزشکان از قوانین و دستورهای واحدی پیروی می‌کرده‌اند. وزیر بهداشت و درمان «دروستبد» نام داشته است. به کسانی که آمار پزشکی می‌گرفتند یا در تاریخچه بیماری‌ها پژوهش می‌کردند «آتروان» می‌گفتند. پزشکان باید هنگام کار با پارچه‌ای تمیز جلوی دهان و بینی خود را می‌بستند که به آن «پنام» می‌گفتند. رعایت بهداشت آب، خاک و هوای محصولات کشاورزی و از بین بردن تمام آلودگی‌هایی که می‌توانستند سبب بیماری شوند، بر عهده حکمرانان بود.

یک پزشک باید نیک آموخته و در فن خود مهارت کامل داشته باشد، از ویژگی داروها کاملا آگاه باشد و پیوسته در پی کامل کردن دانش خود باشد. به شکایت بیمار گوش کند و در شناسایی و افتراق دردها استاد باشد. همچنین پزشک باید شیرین زبان، نجیب، صبور، قانع، فروتن و قابل اعتماد باشد. محل زندگی، وضع لباس و خوراک پزشکان باید خوب، کافی و تمیز باشد. هر یک دارای یک اسب تندرو باشند تا در هنگام خطر به کمک بیمار بشتابند. پزشک باید به مقدار زیاد دارو و وسایل همراه خود داشته باشد.