معرفی کتاب تاریخ روابط پزشکى ایران و پاکستان‏

(معرفی کتب تاریخ پزشکی)

« تاریخ روابط پزشکى ایران و پاکستان» تالیف حکیم نیر واسطى از آثار ارزشمند و مختصرى است که در تاریخ علم پزشکى مبتنى بر تجارب علمى و تحقیقات فراوان نگارش شده است.مؤلف انگیزه‏ اش را از نگارش کتاب کم ‏توجهى به آثار پزشکى و تالیفات اندک در این موضوع دانسته است.

ساختار:
مؤلف در این اثر مباحث مورد نظر را در چهار فصل و یا به اصطلاح خودش چهار وسیله تدوین و تحریر نموده است. وى ترتیب بخش‏ها و مباحث مطرح شده در هر بخش را چنین بیان کرده است:
1. بازرگانان ایرانى بودند که با مرزهاى مختلف هند اسلامى روابط بازرگانى داشته ‏اند.
2. مسافرت‏هاى بیدها( پزشکان هندى) بود که در زمان خلفاى بنى‏عباس به عراق و ایران اختیار نمودند و آنجا با اطباى آن کشور براى پیشرفت این علم کارهاى برجسته انجام دادند.
3. یورش‏هاى قهرمانى فاتحین اسلام بود که ایشان پیوسته و پى هم سرزمین هند را محل تاخت‏ و تاز نمودند. در این دوره سراغى به دست مى‏آید که براى معالجه و منظورهاى طبى دیگر افواج قاهره اسلام، پزشکان و جراحان نیز همراهشان بودند.
4. سلاطین هند علماى بزرگ ایران زمین را براى مهاجرت به هند تشویق مى‏کردند.

گزارش محتوا:
موضوع رابطه طب بین ایران در شبه قاره پاکستان و هندوستان مخصوصاً پاکستان از دوره‏ هاى قدیم برقرار بوده است و تا آنجا که تاریخ نشان مى‏دهد از دوران هخامنشیان مى‏باشد.
ازآن پس، این ارتباط بسط زیادترى یافته مخصوصاً در دوران ساسانیان و به ویژه در زمان انوشیروان شاهنشاه بزرگ ساسانى بسیار نزدیک گردیده که تا به حال برقرار مى‏باشد و اصولاً باید گفت بین ایران و پاکستان ازنظر طبى مرزى نمى‏توان یافت.
نویسنده در این کتاب طب قدیم در پاکستان و هند و خدمات پزشکان ایرانى و پزشکان هندى در شبه قاره هند و پاکستان و اصول علم طب و زبان پارسى در این شبه قاره، کتب درسى پارسى در مکاتب و مدارس طبى شبه قاره، اختلاط طب هندى و طب ایرانى و بیمارستان‏ها و کتابخانه‏ها و مکاتب طبى را با دقتى کم نظیر به رشته تحریر درآورده است.
شاهکار بزرگ آقاى پروفسور نیر واسطى بیشتر در فصل آخر یا تتمه کتاب است که با وجدانى پاک و ایمانى محکم و تجربه‏اى بى‏نظیرتوانسته است طب ابن سینایى را به عالمیان نشان دهد. این بخش در حقیقت یک دوره طب سینایى است یا بهتر عرض کنم هر که این قسمت ازکتاب را بخواند بمانند آن است که قانون ابن سینا را خوانده است و دیگر احتیاجى به خواندن چند صد صفحه کتاب‏هاى پنجگانه قانون را نخواهد داشت.

وضعیت کتاب:
کتاب در سال 1353 ش( 1394 ق / 1974 م) توسط انتشارات مرکز تحقیقات فارسى ایران و پاکستان منتشر شده است.
در ابتداى کتاب دکتر محمود نجم آبادى مقدمه‏اى پیرامون کتاب و ارزش آن نگاشته است. در آخر کتاب نیز فهرست نام اشخاص، فهرست نام کتاب‏ها و فهرست نام اماکن تدوین و تنظیم شده است.
افست این اثر را موسسه مطالعات تاریخ پزشکى، طب اسلامى و مکمل دانشگاه ایران در سال 1382 ش با مقدمه‏اى کوتاه به قلم آقاى دکتر محمد مهدى اصفهانى پیرامون زندگانى مؤلف منتشرنموده است.

منابع مقاله: مقدمه و متن کتاب‏