نشست بررسی جایگاه و متون تاریخ پزشکی در طب سنتی

در این نشست که در مؤسسه فرهنگی هنری نوین‌پژوه برگزار شد، دکتر محسن ناصری در جمع دوستداران طب سنتی و دانشجویان این رشته و تاریخ پزشکی سخنرانی کرد.

ایشان در ابتدا تعریف سازمان جهانی بهداشت در خصوص طب سنتی را چنین بیان کرد: مجموعه دانش‌ها و تجریبات متکی بر تجربیات عملی و مشاهدات که نسل به نسل به صورت شفاهی یا کتبی بیان شده است. وی در ادامه افزود: جهان و سازمان‌های بین المللی بهداشتی و سلامتی، رویکرد دوباره ای به طب سنتی داشته و از خدمات طب سنتی بهره می‌برند. به طور مثال چهل درصد خدمات بهداشت و درمان چین، هشتاد درصد در هند از طریق طب سنتی و مکمل است و بیش از چهل درصد افراد در کانادا حداقل یک بار در سال از خدمات طب سنتی و مکمل استفاده می نمایند و در این بین سهم ایران با قدمت چند هزار ساله در دانش طب، ناچیز است.

دانشیار دانشکده پزشکی دانشگاه شاهد در ادامه افزود: طب ایرانی از هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح پایه‌گذاری شده است. به گفته سریل الگود، مکتب طبی ایرانی پیشرفته‌تر از طب آشور و یونان بوده است و ایرانیان بر آن‌ها مقدم بوده‌اند. یکی از شواهد مسلم تاریخ پزشکی، یافته‌های دوران زرتشت است. در آیین زرتشتی، پزشکان به پنج طبقه تقسیم شده اند. آشو پزشک که دانش بهداشت را می‌دانسته و می‌گسترانیده، دادپزشک که نوعی پزشکی قانونی بوده و مسؤل رسیدگی به حقوق و نحوه انجام کار پزشکان نیز بوده است، کارد پزشک که جراحان‌اند ، گیاه پزشک که همان درمان کردن با گیاهان دارویی است و مهم‌ترین گروه منتره پزشکان‌اند که با کلام مقدس، تلقین و اوراد و اذکار به درمان می‌پرداختند. وی ادامه داد: زمانی ما این چنین طبقه بندی منسجم و مفصلی از پزشکی داشته‌ایم که در اروپا، سایه جهل و بی دانشی گسترده بوده و بیماران را در اصطبل اسبان نگهداری می‌کردند.

دکتر ناصری، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی، در ادامه افزود: منابع طب سنتی به دو شاخه تقسیم می‌شود. منابع شفاهی و مکتوب. مکتب پزشکی ایران بیش از 14 هزار منبع مکتوب پزشکی دارد. این منابع، بخش ناچیزی از منابع مکتب طبی ایرانی است. زیرا بسیاری از آنان در طی سالیان در جنگ‌ها و بلایا از بین رفته‌اند. این منابع عمدتاً با مینیاتور و تصویرسازی قوی همراه هستند. این تصویرسازی نشان از ارزش مادی و معنوی اثر دارد. بسیاری از پادشاهان و حکام، سفارش این آثار را می‌دادند و برای آن‌ها زر و سیم خرج می‌کردند. پس از اهمیت آن آگاه بودند و قدر آن را می‌دانستند. هم اکنون در آستانه نابودی است. باید وجود این آثار را مغتنم بشمریم و از آن ها حفاظت کنیم. یکی دیگر از وظایف تاریخ پزشکی، مطالعه این تصاویر و بازشناسی معانی آن‌هاست. در این میان استفاده از دانش مینیاتوریست‌ها و تصویرسازان هم الزامیست. موضوع این منابع در خصوص بهداشت، درمان، مفردات پزشکی و تجربیات طبی قرن های بشر است. از این رو رشته تاریخ طب بسیار اهمیت دارد. اگر می خواهیم طب سنتی پویا داشته باشیم و صادر کننده طب سنتی ایرانی باشیم، باید به این نسخه های خطی مراجعه کنیم. وظیفه تاریخ پزشکی، کشف ان منابع دسته اول ، بازخوانی و تصحیح انهاست. این نقش بسیار با اهمیت است.

دکتر ناصری برای محققان تاریخ پزشکی کتاب‌هایی را معرفی کردند: کتاب الحاوی نوشته حکیم محمد زکریای رازی، کتاب الابنیه عن الحقایق الادویه که در مفرده شناسی است و قدیمی ترین کتاب مفردات پارسی در طب سنتی است نوشته علی هروی، کامل الصناعه علی ابن عباس اهوازی که کتابی بسیار مهم است. مشهور است که ابن سینا فرموده اگر می‌دانستم چنین کتاب کاملی وجود دارد قانون را نمی‌نوشتم، القانون فی الطب مهم‌ترین کتاب طبی ابن سینا، ذخیره خوارزمشاهی اثر سید اسماعیل جرجانی، اختیارات بدیعی نوشته حاج زین عطار، تحفه حکیم مؤمن نوشته محمد تنکابنی و مخزن الادویه عقیلی علوی شیرازی. ایشان در ادامه افزودند، مطالعه دقیق این کتب آغاز راه برای رسیدن به سایر منابع و نسخ است.