تاریخچه پیدایش اورژانس و آمبولانس در ایران و جهان

حمل‌ونقل بیماران بدحال به مراکز درمانی جهت ارائه خدمات پزشکی از مشکلات دیرباز در زندگی بشر بوده است. در افسانه های روم باستان آمده است که برای حمل بیماران از گردونه‌های جنگی استفاده می‌شده است و بدین‌وسیله آنان را از صحنه‌های نبرد دور می‌کردند و به درمان آنان می‌پرداختند.

در دوران باستان مراکز درمانی به‌طور مجزا و مشخص، وجود نداشتند. احتمالاً حدود 4000 سال قبل از میلاد حضرت مسیح، معابد مصر باستان علاوه بر امور مذهبی، خدمات درمانی نیز ارائه می‌کردند. در یونان باستان نیز معابد، محل درمان بیماران بودند.

شاید اولین مراکز درمانی مستقل، در سری لانکای امروزی در سال های حدود 430 قبل از میلاد حضرت مسیح شکل گرفته باشند. پس از آن در قرن اول قبل از میلاد، رومی‌ها نوعی بیمارستان یا مرکز درمانی برای ارائه خدمات و درمانی به گلادیاتورهای زخمی در شهرها ایجاد کردند و نام Valetudinaria بر آن نهادند. با شکل گرفتن مراکز درمانی، مسأله انتقال بیماران به این مراکز نقش جدی‌تری به خود گرفت و اقوام مختلف روش‌های مختلفی برای این مسأله برگزیدند. قبایل سرخپوست از نوعی سورتمه، مصریان از کجاوه‌های سوار بر شتر (pannier) و سایر ملل از روش‌های دیگر برای حمل بیمار استفاده کردند.

در قرن پانزدهم میلادی پادشاه اسپانیا، شاه فردیناند و همسرش ملکه ایزابل نوعی بیمارستان سیار بنام "ambulancia" طراحی کردند که در صحنه نبرد به کمک سربازان زخمی می‌شتافت. در سال 1793 میلادی، دکتر دومینیک ژان لاری (Dominique-jean Larrey) پزشک ارشد سپاه ناپلئون طی جنگ فرانسه و پروس نوعی بیمارستان سیار بنام "ambulance volante" را طراحی کرد که به قصد انجام اقدامات اولیه و انتقال مجروحان به پشت خط مقدم به‌کار می‌رفت.
همزمان با وی، بارون پرسی (Baron F.P. Percy) نوعی درشکه با قابلیت حمل تعداد زیادی مجروح از خط مقدم به نواحی امن‌تر طراحی کرد و نام آن را mobile emergency room گذاشت. طی جنگ‌های داخلی ایالات متحده با تدبیر جاناتان لترمن (Jonathan letterman) نوعی درشکه برای حمل مجروحان به‌کار گرفته شد که به آن‌ها"Rucker wagon " گفته می‌شد.
استفاده از این‌گونه وسایل نقلیه در سال 1832 برای جابجایی بیماران در اپیدمی" وبا" در لندن نیز رواج پیدا کرد.

بالاخره در سال 1865 اولین سیستم خدمات پیش بیمارستانی برپایه بیمارستان (hospital based) در سین سیناتی آمریکا طراحی شد.

در سال 1869 آمبولانس‌هایی در نیویورک به‌کار گرفته شدند که دارای برخی وسایل امدادی از جمله آتل و... و داروها (مثل مرفین) بودند.

اولین آمبولانس‌های موتوردار (اتومبیل) در سال 1899 در شیکاگو طراحی شدند.
طی جنگ جهانی اول خدمات پیش بیمارستانی از نظر کیفی ارتقا پیدا کرد و کم‌‌کم با اختراع بی‌سیم، مراکز دیس‌پچ در این راه به کمک امدادگران آمدند. حتی پیش از جنگ دوم جهانی، آمبولانس‌های مدرن حامل پزشک بربالین بیماران حاضر می شدند و با مراکز دیس‌پچ برای ارائه بهتر خدمات درمانی در تماس بودند.

در دهه 60 با پیشرفت دانش پزشکی به‌خصوص در زمینه احیا و دفیبربلاسیون و ضرورت تسریع در ارائه این خدمات، نقش سیستم پیش بیمارستانی در این مسیر تقویت شد و جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. از سال 1966 در بزرگراه‌های ایالات متحده طرح ارائه خدمات پیش بیمارستانی اجرا گردید.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، (DOT) در سال 1967 در ایرلند خدمات پیش بیمارستانی در زمینه مراقبت از بیماران قلبی به‌کار گرفته شد. در سال 1972 دانشگاه سین سیناتی اولین برنامه آموزش تخصصی طب اورژانس را راه‌اندازی کرد. در سال 1973 قانون ملی خدمات پیش بیمارستانی و اجزای آن در ایالات متحده طراحی شد و به اجرا درآمد. طبق این قانون اجزای یک سیستم پیش بیمارستانی حداقل شامل موارد زیر باید باشد: پرسنل، سیستم آموزشی مناسب، سیستم ارتباطات و دیس‌پچ، حمل‌ونقل، مراکز درمانی پذیرش‌دهنده، واحدهای مراقبت ویژه، آژانس ایمنی عمومی، دسترسی همگانی به مراقبت‌ها، استاندارد سازی ثبت اطلاعات، آموزش همگانی، همکاری در بحران‌ها، داروها و تجهیزات و.... از سال 1984 خدمات پیش بیمارستانی مجزا برای کودکان در ایالات متحده طراحی شد.

(EMS-C) در کشورمان ایران نیز پس از حادثه ریزش سقف فرودگاه مهرآباد تهران در سال 1354، کمبود سیستم خدمات پیش بیمارستانی بیش از پیش احساس شد و این حادثه مقدمه‌ای شد که مرکز اطلاعات اورژانس تهران در این سال با کمک عده‌ای کارشناس آمریکایی، در کشور راه‌اندازی شود.
سیستم فوریت‌های پزشکی پیش بیمارستانی در سطح دنیا به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند Franco-German : و Americo -England .
در سیستم Franco-German امکانات و تجهیزات در صحنه بر بالین بیمار برده و از حضور پزشک در آمبولانس‌ها استفاده می شود.
در سیستم Americo -England که سیستم اورژانس ایران در شروع راه اندازی از این دسته بود، تکنسین‌هایی که دوره های اولیه فوریت‌های پزشکی را آموزش دیدند، در صحنه حاضر می‌شوند، بیمار یا مصدوم را دریافت می کنند و اقدامات اولیه را انجام داده و سپس آن‌ها را به مرکز مجهز یا همان بیمارستان انتقال می دهند.

منبع: سایت پزشکان بدون مرز