نگاهی به کاربرد کلبتین در تاریخ

(نمونه هایی از کشیدن دندان به عنوان مجازات در تاریخ)

در پهنه تاریخ کهنسال و دیرین ما داستان ها و روایات جالبی وجود دارد که از زوایای مختلف قابل توجه و مطالعه است.همواره در تاریخ در کنار کامیابیها و پیروزیها ، شکستها و مجازاتها و عقوبتهای تلخ را هم نظاره گر هستیم. شاهان دادگر و ستمگر همه شیوه هایی مختلف و گاه سخت برای مجازات دشمنان و مخالفان داشته اند که از جمله اینها دندان کشیدن بوده است! آن هم با امکانات آن روزگاران و صدالبته بدون بیحسی! این نوع مجازات از دیرباز معمول بوده است و گاه برای شکنجه نیز بکار میرفته است.چنانکه در قوانین حمورابی در هجده قرن پیش از میلاد به دو مورد کشیدن دندان به عنوان مجازات اشاره شده است.در این یادداشت کوتاه به چند نمونه از این مجازات میپردازیم.

ملک الشعرا بهار در شرح خلافت واثق خلیفه عباسی مینویسد:

“و عبّاس بن مشکویه الهمدانی مناظری نیکو بود و یگانه ی عصر خویش. واثق با وی مناظره کرد، و عبّاس اندر جواب و حجّت بر وی غالب شد. واثق او را عذابها فرمود، و در جمله چهار دندانش که بزرگترین بود، ضرس، برکندند و بازداشتند.”

مراد مؤلف آنست که از جمله عذابها یکی آن بود که امر کرد چهار دندان پیشین او را که ضرس خوانند برکندند! (1)

یک روایت دیگر از چنین مجازاتی را در اواخر دوران زندیه میبینیم:

“…دیگر در ان شهر وارد بود مولانا محمدمهدی کرمانشاهی که فاضلی تحریر و در علوم معقول بی نظیر بود.سودایی مفرط به مزاجش غالب بود…گاهی از سلطنت و جهانگیری سخن راندی. با اسمعیل خان زند که در عهدی علیمردان خان به هوس سروری کر و فری مینمود متفق گشته بعض از نواح بروجرد را تاخت نمودند.خان معظم لشکری بر انها فرستاده،اسمعیل خان مقتول و مولانا زنده دستگیر شد.

به پاداش ان ژاژخاییها و بادپیماییهایی که در مزاج داشت دندانهای او را کشیدند.در عراق عجم سکونت دارد و از ان مقالات دیگر چیزی به زبان نمی آرد.”(2)

در دوره صفویه هم خواجه هدایت الله رازی شاعر هرچند از شاه عباس هدیه فراوان گرفته اما چند دندانش را بعنوان مجازات از دست داده است:

«… روزی شاه عباس از خواجه هدایت اللّه رازی شاعر خواست که قطعه ای بی معنی بر وزن اسکندرنامه نظامی بسازد. شاعر مدعی شد که اگر شاه برای هر شعر یک عباسی بدهد، تمام خمسه نظامی را بااشعار بی معنی تقلید خواهد کرد، شاه عباس پذیرفت، مشروط بدانکه به جای هر شعر معنی داری، یک دندانش را بکنند، چندی بعد شاعر خمسه بی معنی خود را تقدیم شاه کرد، چون سه شعر او را بامعنی یافتند سه دندانش را کندند و در مقابل باقی اشعار که بی معنی بود، عباسیهای فراوان گرفت.»(3)

و در تاریخ تمدن ویل دورانت درباره پطرکبیر (مرگ در1795) امپراطور روس مطلبی جالب میبینیم:

“از دندانپزشکی لذتی غیرعادی میبرد و نزدیکانش مواظب بودند که هیچگاه از درد دندان ننالند; کلبتین را همیشه دم دست داشت. وقتی خدمتکارش شکایت کرد که زنش به بهانه دندان درد ملاطفتهای زناشویی را از وی دریغ میدارد، کس به دنبال آن زن فرستاد، اجبارا یکی از دندانهای سالمش را کشید، و به او گفت اگر از جفت به دور بماند، دندانهای بیشتری را هم خواهد کشید.”(4)

منابع و ماخذ:

1-مجمل التواریخ والقصص-ملک الشعرا بهار-مقدمه ص8

2-تحفه العالم-شوشتری-جلد1 ص234

3-تاریخ اجتماعی ایران-مرتضی راوندی-جلد7ص238

4-تاریخ تمدن جهان-ویل دورانت-جلد8 ص463

روزنامه ایران

منبع: سایت دندانه

سایت دندانه یکی از منابع مطلوب برای آشنا شدن با تاریخ دندانپزشکی در ایران و جهان است که مطالعه و بازدید از آن را به علاقمندان توصیه میکنیم.

با تشکر: مدیریت وبلاگ دانستنیهای تاریخ پزشکی