زندگینامه سید اسماعیل جرحانی

سید اسماعیل فرزند حسین ، مشهور به جرجانی در سال 434 ه .ق در جرجان از توابع خوارزم متولد شد .

وی شاگرد طبیب حاذق ، ابولقاسم عبدالرحمن بن علی نیشابوری ، ملقب به بقراط ثانی ( که خود یکی از شاگردان ابن سینا بوده است ) بوده  و طب را نزدوی آموخته است . 

جرجانی در مورد کتاب های جالینوس مطالعات زیادی نموده ، و تفاسیر او در مورد آثار جالینوس بسیار محکم و رسا است . وی به جز پزشکی و داروسازی ، در علوم دینی ، فلسفه و اخلاق هم تبحر داشته است . اما ارزش و منزلت جرجانی در بین پزشکان ایرانی با توجه به کتب ارزشمند ی مشخص می گردد .

جرجانی اکثر کتاب های خود را با انشایی کم نظیر به زبان فارسی نوشته است .

با ظهور جرجانی و ارائه چهار کتاب ارزنده طبی به زبان فارسی، دوران تجدّد طب ایرانی شروع شد.

لازم به ذکر است که قبل از ظهور جرجانی، برخی از اطبّاء و حکماء، معدودی از کتب خود را به زبان فارسی نگاشته بودند، اما این حکیم گرانقدر بیشتر تألیفات خود را به زبان پارسی و با انشایی کم‌نظیر به رشته تحریر درآورد. او در نگارش کتب خود از تألیفات دانشمندان قبلی الهام گرفت، اما علاوه بر بیان اصطلاحات علمی و طبی به زبان مادری، اضافاتی بسیار ارزنده را در آنها ( به‌ ویژه ذخیره خوارزمشاهی) ارائه کرد.

سید اسماعیل که از پزشکان بزرگ و عالی‌مقام قرن ششم هجری و هم‌تراز ابن‌سینا ست علاوه بر معالجه بیماری‌ها در تشخیص آنها هم حاذق بوده و از مشاهدات آزمایشگاهی نیز کمکمی‌ گرفته است بطوری‌ که بخش عمده‌ ای از کتاب ذخیره خوارزمشاهی به بررسی نمونه های انسانی مانند خون، ادرار، مدفوع و سایر مایعات بدن اختصاص دارد.

با وجود فضایل بیشماری که برای این پزشک مسلمان ایرانی برشمرده شد، هنوز هم بسیاری از ایرانیان او و کتب ارزنده و فاخرش را نمی‌شناسند.

برخی کتب تحریر شده توسط جرجانی عبارتند از :

·        ذخیره خوارزمشاهی

·        خفی(خف) علایی

·        الغراض الطبیعه و المباحث العلائیه ( کتاب الغراض)

·        یادگار ( طب یادگار )

·        فی حفظ اصحه

·        کتاب در علم تشریح

·        زبده الطب